Verandering is de natuur van het leven - Hilde in gesprek met Tulku Lobsang Rinpoche

Ik ga in gesprek met mijn dierbare leermeester Tulku Lobsang Rinpoche over verandering.

Tulku Lobsang Rinpoche is een Tibetaans Boeddhistische leermeester die de hele wereld over reist om de Tibetaans Boeddhistische leringen toegankelijk te maken voor onze westerse wereld. Al op jonge leeftijd werd duidelijk dat hij de wereld hierin iets te brengen heeft. Gesprekken met hem zijn ware levenslessen voor mij.

Hoe zou u verandering beschrijven?

We leven in een geconditioneerde wereld van oorzaak en gevolg. De verandering is een van de meest verborgen en grootste natuurlijke krachten, die hier een rol in speelt. We hebben voordeel van de kracht van de verandering, maar we lijden hier ook onder. Verandering is eigenlijk een ingewikkeld fenomeen waar we mee te dealen hebben als mens.

Zou je kunnen zeggen dat verandering eigenlijk ook het leven zelf is?

Ja natuurlijk, verandering komt niet naar je toe of gaat nergens heen. Het is de natuur van het leven zelf. Door verandering worden we geboren en door verandering gaan we dood. Dingen komen en gaan in ons leven door verandering, door verandering scheiden onze wegen en ontmoeten we elkaar.

Voor mensen is omgaan met verandering best moeilijk, zeker in onze westerse wereld, hoe kijkt u hiernaar?

Een belangrijk Boeddhistisch principe is dat we lijden omdat we een verkeerd perspectief hebben op de natuur. De natuur zelf doet ons niet lijden, maar ons perspectief hierop wel.

We hebben vanuit de natuur bezien te onderkennen dat alles vergankelijk is, als ook onze gedachtes, onze gevoelens, ons lichaam. Vergankelijkheid betekent dat alles voortdurend verandert, want het veranderen is de werkelijke natuur van het leven. We weten dit wel, maar tegelijkertijd hopen we dat sommige dingen ook niet zullen veranderen. We handelen hier dan naar of we doen alsof vergankelijkheid niet bestaat en zijn teleurgesteld in het leven. Dus voor ons is een fundamenteel principe ten aanzien van de natuur: Alles is vergankelijk, alles gaat veranderen.

Wanneer je dus gelukkiger wilt leven in deze wereld, dan heb je dit gegeven te accepteren.

Hoezeer dit in het begin een pijnlijk gegeven is om in de ogen te kijken; uiteindelijk kun je er op de langere termijn meer voordeel van hebben om het te zien zoals het is.

Daarnaast lijden we ook in het leven door de verwachtingen die we van het leven hebben.

Dit doet meer pijn dan het leven zelf, omdat we mogelijk iets van het leven verwachten wat het leven ons nooit zal geven.

Wat vraagt het van ons als mens om om te leren omgaan met verandering?

We noemen verandering ook wel nature force, karmic force of invloed. Verandering heeft de grootste invloed op ons bestaan. Verandering heeft ook een relatie met continuïteit. Je hebt eigenlijk twee soorten continuïteit.

De eerste is de substantiële continuïteit en de andere is de continuïteit van de identiteit.

Jij en ik zijn daar ook aan onderhevig. Vijvendertig jaar geleden waren wij een jonge jongen en een jong meisje. We zijn nu een substantiële voortzetting daarvan, maar we zijn die jonge jongen en dat meisje nu niet meer. Onze identiteit is door de tijd heen wel veranderd.

Onze continuïteit beweegt in golven door het leven heen. En die golven geven ons spanningen. Elke verandering heeft golven; de geboorte is een golf, de dood is een golf, slapen is een golf, net als wakker worden en iedere drie uur verandert onze emotionele energie in golven.  Achter onze hartslag en adem zit een subtiele energie die de golven doet veranderen.

We hebben substantiële continuïteit maar dat is niet altijd genoeg om onze behoeftes en wensen te vervullen. We zouden het liefste willen dat onze identiteit continueert, dat we voor altijd vrij zijn van lijden en altijd gelukkig zullen zijn. Maar niets is voor altijd.

Dit is de sleutel van alles in het Boeddhisme, deze continuïteit.

Zo kun je twintig jaar geleden heel succesvol, knap en sterk zijn geweest, maar dat verandert door de tijd heen. Deze vergankelijkheid en dat je steeds een nieuwe identiteit aanneemt, betekent dat je alles ooit ook weer verliest. En dat is zowel goed als slecht nieuws.

U benoemt dat verandering en continuïteit de sleutel zijn in het Boeddhisme, betekent dit ook dat kinderen in de Tibetaanse cultuur dit gegeven ook al vroeg meekrijgen?

Zeker. Zoals ik in het begin al benoemde is het verkeerde perspectief op de natuur de grootste oorzaak van het lijden in het leven, in bijvoorbeeld de problemen die we tegenkomen en de pijnen van het lichaam en de mind.

We hebben vier verkeerde perspectieven op het leven en wij onderwijzen hier vanuit vier inzichten:

1.     We hebben een verkeerd beeld over het menselijke leven zelf, omdat we dit leven zelf niet als speciaal beschouwen, terwijl het leven een ongelofelijk kostbaar wonder is; we kunnen bijvoorbeeld leren, liefhebben, en via onze zintuigen het leven ten volste ervaren. Omdat we niet zien dat het leven speciaal is, proberen we zelf speciaal te zijn. Wij onderwijzen vanaf het begin dat ‘het menselijke leven is kostbaar en speciaal’. Dat zit los van het Boeddhisme zo diep in het bloed en de botten bij de Tibetanen

2.     Niet is permanent, alles veranderd altijd en is vergankelijk. Wij leren mensen dat op het moment iets nieuw is, het nog geen seconde vaststaat en alweer tot het verleden behoord.  Leven is een continue flow van rimpelingen die doorgaan. Dit wordt kinderen ook van jongs af aan al meegegeven

3.     Leven is lijden. Dit is een belangrijke, want het is een waarheid. Het wil niet zeggen dat je geen geluk zult kennen, maar lijden is altijd een onderdeel van de weg. Zelfs het feit dat je moet eten, je honger kunt hebben is pijnlijk, net zoals dat je naar de wc moet, slaap nodig hebt of op moet staan. Vaak wordt er zoveel geroepen dat het leven zo mooi is, en er zijn natuurlijke hele mooie dingen, maar de realiteit is dat het niet alleen maar mooi is. Wanneer je dit verwacht dan zul je teleurgesteld worden, daarom vinden we het belangrijk om dit gegeven als waarheid aan te nemen

4.     De dood is onvermijdelijk. Het liefst willen we dit gegeven vergeten, dus het is belangrijk om je hier bewust van te zijn, hoe pijnlijk dit ook is.

Wanneer je deze vier inzichten aanneemt heb je een gelukkiger leven, dan lijd je minder en waardeer je het leven meer.

Hoe zijn wilskracht en verandering met elkaar verbonden?

Verandering heeft altijd twee gezichten. Verandering brengt iets en neemt iets weg. Ik zeg altijd dat je, ondanks de akelige en vreselijke dingen die je overkomen, altijd ook redenen kunt vinden om je toch ook gelukkig te voelen. Andersom werkt dit namelijk ook. Mensen die heel gelukkig zijn en alles voor elkaar hebben kunnen ook altijd redenen vinden om ongelukkig te zijn, dus andersom kun je dit ook beoefenen. Wát er gebeurt is niet altijd wat maakt dat je verandert, maar het besluit en de keuze om hier betekenis aan te geven.

Verandering zelf is geen vrije wil, hier worden we mee geboren, we leven ermee en we gaan ermee dood, dus dit zal ons nooit verlaten. Maar je hebt een keuze: Don’t give wrong reasons, but give right reasons. Als mensen hebben we de mogelijkheid, de keuze om betekenis te geven en wat we meemaken waardevol te maken.

Als er verkeerde dingen gebeuren en je kunt dit waarde geven, dan is het geen probleem.

Als alles goed gaat en je geeft dit geen waarde, dan is het een probleem.

De keuze om waarde te geven is een waardevolle gids in het omgaan met verandering, waarbij we uiteindelijk ook kunnen groeien en ontwikkelen door de verandering en er profijt van hebben.

Veel mensen in onze samenleving zijn niet werkelijk verbonden met hun lichaam. Zou je kunnen stellen dat het lichaam een hele heldere en directe spiegel is voor verandering?

Verandering is een natuurlijke golf en dit geeft spanning. Wanneer er spanning is dan ontstaat er pijn. Wanneer er pijn is, dan lijd je. Het lichaam is in principe gemaakt om honderd jaar te worden. Tot vijfentwintig jaar zit je in de lente van het leven. Tot vijfenveertig jaar in de zomer, daarna volgt de herfst en vervolgens komen we in de winter terecht die ons voorbereid op de dood. Dat is een karmische kracht of natuurkracht.

Bijvoorbeeld tot vijfentwintig jaar bent wordt je lichaam steeds krachtiger, vitaler en gezonder, met of zonder training, want dit gebeurt natuurlijk. Practice en Training*zijn de secundaire oorzaak daarvan. Het is nodig om een combinatie te maken van natuur, Practice en Training. Tussen vijfentwintig en vijfenveertig jaar blijft dit vanuit de natuur bezien stabiel, maar je hebt Practice en Training nodig om dit zo te houden, dus je hebt hier wel invloed op.

Maar de grootste invloed heeft de natuur zelf.

Ik doe zelf veel aan Practice en Training en wil natuurlijk ook jong en energiek blijven. Toch voorkomt het niet dat ik ook ingehaald zal worden door de natuur en de vergankelijkheid. De natuur zal het uiteindelijk van me winnen: Ik zal ook ooit ziek en oud worden en doodgaan. In de westerse wereld hebben we het idee dat we alles kunnen fixen en meer kunnen beïnvloeden dan reëel is.  Het is goed om blij te zijn dat je veel kunt doen om jezelf gezond en vitaal te houden, maar het is heel belangrijk om te accepteren dat de natuur uiteindelijk krachtiger is.

(*Onder Practice en Training wordt verstaan: het in de praktijk beoefenen van meditatie, vergroten van bewustzijn, de non-cenceptuele staat van zijn en het doen van fysieke training ter versterking van het fysieke energetische lichaam, zoals bijvoorbeeld Lu Jong (Tibetaanse Yoga), Tsa Lung (fysieke oefeningen voor het energetische lichaam via de adem) & Tummo (Inner Fire – Ademhalings- en visualisatietechnieken en beweging).)

Daarom zeg ik vaak dat we in deze conditioneerde wereld midden in de oceaan zijn, een oceaan van verandering. Als je je in de oceaan bevindt dan bepaalt deze jouw bestaan. We zijn niet op het land en kunnen eigenlijk nooit vaste grond vinden onder onze voeten.

Dan heb je twee mogelijkheden: je kunt je naar beneden laten trekken of je kunt je omhoog laten brengen. Dit hangt ervan hoe je zwemt. Als je tegen de oceaan en de golven inzwemt, dan trekt het je naar beneden, maar wanneer je de oceaan leert benutten, dan helpt de oceaan je, word je gedragen zodat je kunt zwemmen in een richting waar je heen wilt.

Om in de oceaan te kunnen zwemmen heb je een aantal dingen nodig:

-       De juiste richting

-       Ontspanning en overgave

-       Kracht

Wanneer je niet in de juiste richting zwemt en niet ontspant, dan verlies je kracht en raak je uitgeput. Als je weet hoe je kunt ontspannen en de juiste richting weet, maar geen kracht voelt, dan zul je nooit ergens aankomen.

In deze oceaan van verandering, zal verandering ons nooit verlaten. Het is de diepste natuur van het leven zelf, het grootste geheim dat ons gecreëerd heeft en ons op een dag weer zal vernietigen. Het heeft ons alles gegeven en zal ook alles weer van ons afnemen.

Het klinkt zwart-wit, maar het is eigenlijk verbazingwekkend dat het zo is. Van belang is dus om verandering nooit te willen bevechten, want dat zul je altijd verliezen.

Daarom zeg ik altijd: als je een gezonder lichaam wilt, zorg dat je je lichaam, maar ook je mind traint en dat je blijft leren. Maar uiteindelijk hebben we ons te realiseren dat we ondergeschikt zijn aan de natuurwetten. En dat betekent dat we dit gegeven te accepteren hebben, dat we ooit zullen verliezen en ons over te geven hebben.

(Dit interview is geplaatst geweest in de Optimist Oktober 2023)