Terugkijkend naar mijn leven realiseer ik me hoe mijn manier van kijken naar de wereld en mensen sterk gevormd is geweest door de reisverhalen van mijn vader. Voordat er kinderen kwamen heeft hij vanaf zijn 17e de hele wereld over gereisd omdat hij werkte op de grote vaart. Deze verhalen hebben mij altijd geholpen om met een bredere blik naar de wereld en onze maatschappij te kijken en me ook aangezet tot het maken van vele reizen. Mijn vader heeft me geleerd respect te hebben voor andere culturen, me hierin te verdiepen en me hierin te bewegen en zodoende ook de beperking te zien van onze westerse witte, patriarchale cultuur.
Vanuit mijn vak als psychotherapeut (en traumadeskundige) heb ik geleerd om de sporen van de dag van vandaag te verklaren aan de hand van de wortels vanuit het verleden. Zo werk ik inmiddels ook met organisaties en zo kijk ik ook naar onze hedendaagse maatschappij. In dit artikel wil ik een aantal essentiële dingen die ik hierin heb ontdekt delen.
People in the western world always try to be someone (Tulku Lobsang Rinpoche)
In mijn boek Waar gaat het nu écht over? benoem ik dat ik de grote aantallen mensen met burnout- en stressklachten (en andere ziektebeelden en welvaartsziektes) zie als een resultaat van een disfunctionerende samenleving, waarin we de verbinding hebben verbroken met onze leefwereld, ons lichaam en met elkaar.
Ik interviewde indertijd Tulku Lobsang Rinpoche, een tibetaanse boeddhistische leermeester & arts. Ik sprak met hem over hoe hij vanuit zijn cultuur en achtergrond kijkt naar onze westerse samenleving, stress & burn-out.
Wat hem opviel is dat 'People in the western world always try to be someone.' En inderdaad, we hoeven niet diep te kijken om te zien dat zoveel mensen altijd bezig om iemand te zijn; iemand ten opzichte van anderen, we vergelijken onszelf, we maken onszelf groter en interessanter. Zelfs wanneer we mensen helpen willen we nog op de sociale media laten zien ‘dat wij dit doen’ en er is een over-identificatie met wie we zijn met wat we doen. We hechten aan titels, registraties, beroepsverenigingen, diploma’s en status onder het mom van zogenaamde professionaliteit, waarvan een collega van mij vaak treffend zei: als mensen het gaan hebben over professionaliteit dan bedoelen ze ‘Afstand nemen’.
It’a a world of action and doing instead of being, voegt Rinpoche er aan toe, en dat is logisch omdat we voor mijn gevoel niet meer weten wie we zijn, zonder alle poeha eromheen. Maar is dit nou echt wie we zijn?
De vraag is: hoe is dit zo gekomen? Vanuit veel traditionele culturen voelen veel mensen binding met hun wortels en roots en ontlenen hier kracht aan. Maar hoe zit dat met onze roots en oorspronkelijke cultuur? Wij voelen ons niet verbonden met de (Moeder) Aarde, met ons lichaam en de natuur, want daar staat de westerse witte patriarchale mens immers boven? We voelen ons vanuit het individualisme niet verbonden met onze familie, onze roots en hebben (zoals we terugzien in de familieopstellingen) veelal meer last van de pijn en traumasporen van onze voorouders dan steun.
Wanneer we meer in contact met ons lichaam (en daarmee onszelf) willen komen, betekent dat ook in contact komen met het verleden, met ‘met de pootjes op de grond staan’ en de werkelijke realiteit van het hier en nu. En hier zie ik in mijn werk al bijna 30 jaar zoveel weerstand en weerbarstigheid. Het hoofd is een veiligere haven geworden dan het lichaam, terwijl in het lichaam de roots zouden dienen te zitten.
Wat is er in onze westerse witte wortels gebeurd, dat wij niet trots zijn op onze roots en hier kracht aan kunnen ontlenen? Waar zijn we het contact met de aarde, ons lichaam en elkaar kwijt geraakt en hoe?
Het viel mij op dat traditionele natuur-georiënteerde culturen, veel gemeenschappelijk hebben, dit zie je terug in allerlei vormen van sjamanisme. Ik realiseerde me dat onze traditionele cultuur, die meer aansluit bij de leefwijzen van traditionele natuur-georiënteerde culturen teruggaat naar de Germanen en Kelten. En dat is al even geleden.
Wanneer wij als westers wit mens naar onze Roots kijken, dan is er, voordat we bij de kracht komen, nogal wat pijn en trauma onder ogen te komen, zoals onder andere:
- Wat heeft de kerk en het mannelijke denken aangericht door de eeuwen heen? Heksenverbrandingen, vrouwenonderdrukking, onderwerping van andere volkeren tijdens de kolonisatie aan ons geloof en de enorme aantallen seksueel misbruikte kinderen
- De schaduw van het koloniale verleden - Hoe zijn wij in onze ontdekkingsdrang omgegaan met de oorspronkelijke bevolkingen van vele landen, waarvan de sporen zichtbaar zijn tot op de dag van vandaag? Discriminatie is nog steeds aan de orde van de dag.
- Het beschrijven van (mannelijke) geschiedenis van overwinnaars (en nooit de verhalen van de vrouwen en ten koste van wat dit is gegaan)
- De industrialisatie, het individualisme, kapitalisme en eindeloze ontwikkelingsdrang hebben een realiteit en paradigma’s geschapen die ver afstaan van de aarde en de natuur
- De schaduw van de tweede wereldoorlog - Hierin zit de complexiteit van slachtofferschap, maar ook daderschap wanneer we kijken naar wat we in Indonesië hebben aangericht
Al deze thema’s hebben laten zien dat we ontmenselijkt en ont-lichaamd zijn. De sporen hiervan zien we bijvoorbeeld terug in:
Hoe we omgaan met kinderen vanaf de geboorte
Het onderwijs dat erop gericht is dat kinderen in ‘onze maatschappij passen'
Hoe we omgaan met voeding
Hoe we omgaan met vrouwen en het vrouwelijke
Hoe we omgaan en neerkijken op mensen met een andere etnische achtergrond en wegkijken van wat we doen en gedaan hebben
De zorg - de splitsingen hierin in deelgebieden, de medicalisering en protocollisering en het niet vertrouwen op het zelf-genezende vermogen van het lichaam
Hoe we ontkennen hoe het is gesteld met het milieu, met onze natuur, onze aarde
Hoe we mensen onderverdelen in hokjes labels en diagnoses en mensen buitensluiten
De grote aantallen mensen met (welvaarts-)ziektes en aandoeningen en verslavingen
Hoe we (niet) omgaan met emoties en gevoelens
Hoe we omgaan met seksualiteit (grote aantallen seksueel misbruik en seksueel grensoverschrijdend gedrag)
Hoe we ons opstellen ten opzichte van andere landen en oorlog
Hoe we ons opstellen ten aanzien van vluchtelingen
Hoe we ons opstellen ten opzichte van de dood, dit heeft geen plek, moet ontkend en uitgesteld worden
Dat we alleen geloven wat we zien en wanneer het 'evidence based' is, we hebben een spiritueel gat opgebouwd
We hebben een illusie van maakbaarheid geschapen, die door de Coronapandemie op lossere schroeven is komen te staan.
Mijn jongste dochter zei me ooit: Vind je het niet gek dat je geld verdiend met oprecht aandacht geven aan mensen? Zou dat niet normaal moeten zijn? En hiermee legde ze de vinger op een zere plek die ik al jaren waarneem; wat is er met onze maatschappij aan de hand dat zoveel mensen niet gelukkig & gezond zijn, lijden aan allerlei ziektebeelden en diagnoses en dan hulp moeten zoeken waar ze voor moeten betalen en veelal op wachtlijsten terecht komen, medicatie moeten innemen, enzovoorts?
Natuurlijk geeft mijn werk mij veel vervulling, maar toen in Nepal een jongetje op straat me vroeg wat voor werk ik doe, kon ik het niet uitleggen. Toen ik uiteindelijk zei: I help people, toen kwam het nog het dichtst in de buurt. En dit gegeven heeft me indertijd aan het denken gezet. Hoe triest is het niet dat ik (in de bijna 30 jaar dat ik dit werk doe) veelal de eerste ben geweest in het leven van mensen die hun echte verhaal en pijn hoorde. Ze konden dit niet kwijt bij hun ouders, hun partner en vrienden en waren zich veelal in eerste instantie niet bewust dat ze pijn hadden. Hoe verdrietig is dat?
Willen we terugkeren naar een andere wereld met meer menselijkheid is er nogal wat werk te doen. De westerse witte, patriarchale wereld heeft een val te maken om met de pootjes op de grond te komen. En dat begint met het prachtige woord ‘humbleness’.
- Het zien van onszelf als onderdeel van de wereld en de natuur
- Het zien van onze beperkingen
- Het in de ogen kijken van onze geschiedenis en wat we hiervan in onszelf (onbewust) herhalen
Daarnaast is het ook essentieel dat we ons bewust gaan worden van het belang om niet meer vanuit ons eigen ik-je te denken maar in het belang van het collectief. En dat betekent ook de bereidheid om offers te brengen en dingen te doen of laten waar je zelf mogelijk geen voordeel aan ervaart, maar wat wel voor anderen of de generaties na ons van belang kan zijn.
Om tot meer menselijkheid te komen zullen we bovendien de kunstmatig aangebrachte scheidingen en statusverschillen moeten opheffen, tussen o.a.:
lichaam en psyche
man en vrouw
etnische achtergronden
mens en dier
normaal en gek
We hebben nog een hele weg te gaan en ik maak me in alle oprechtheid zorgen over de bereidheid van onze samenleving om de val te maken in vertrouwen dat we opgevangen zullen worden door iets wat groter en waardevoller is dan ons eigen indivualistische bestaan.... een mooiere wereld voor iedereen en onze kinderen.
Bronnen
Ruppert, F. (2021). Wie ben ik in een getraumatiseerde wereld en samenleving? - Hoe dader-slachtofferdynamieken ons leven bepalen en hoe we ons hieruit kunnen bevrijden, Eeserveen: Uitgeverij Mens!
Helberg, G. & Zwaan, I. (2021). Als ik luister - Persoonlijke reflecties over de complexiteit en diversiteit van ons bestaan, Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar.
Bolt, H.A.J. (2019). Waar gaar het nu écht over - Dynamisch Coachen bij stress- en burnout, Amstelveen: Leporello Uitgevers.
Bolt, H.A.J. (2020). Stress door andere ogen bekeken - Interview met Tulku LObsang Rinpoche, www.tvc.nl.