In de Volkskrant (15 december 2022) sprak psychiater Christiaan Vinkers de mooie woorden: ‘Waarom zou de mens moeten leren lijden? Psychisch lijden is enorm heftig en zwaar. We moeten er alles aan doen om dat beter te begrijpen.’ En hierin ben ik het met hem eens.
Er wordt al zolang gestoeid met wat een burn-out nou is; een ziekte, een stoornis, een afwijking? De titel van mijn boek over stress- en burn-out is niet voor niets ‘Waar gaat het nu écht over’. Wat ik mis in de hele zoektocht naar de juiste definitie is dat het fenomeen voor het grootste deel te maken heeft met onze westerse maatschappij en de waarden hierin. Dit betekent dat je het grote aantal mensen met stress- & burn-outklachten in eerste instantie kunt zien als een symptoom of resultaat van de huidige samenleving met waarden als individualisme, kapitalisme, protocollering en de toegenomen onmenselijkheid. Gabor Mate stelt dit thema in zijn nieuwste boek The Myth of Normal ook aan de orde.
Maar ook Paul Verhaeghe brengt dit in zijn boeken en lezingen scherp naar voren. “Ik zie hoe de maatschappelijke evolutie van de afgelopen vijfentwintig jaar op een ruim aantal mensen traumatische effecten heeft, omdat ze te kampen krijgen met chronische stress. Dezelfde maatschappelijke evolutie heeft ook een verschuiving teweeg gebracht in ons beeld van ‘normaliteit’: wat zien wij als normaal en wat als ‘gestoord’, als een stoornis?”
Het resultaat hiervan is dat veel mensen met ernstige stress - & burn-outklachten het gevoel hebben dat er met hen iets mis is. Of zoals Christiaan Vinkers treffend zegt: "Het komt er nu op neer dat mensen met een burn-out aan hun lot worden overgelaten. Mensen die een medisch (erkende) aandoening hebben mogen alle tijd nemen om te herstellen en mensen met een burn-out komen in een isolement terecht waarin ze soms moeten vechten om serieus genomen te worden. Ze krijgen ook regelmatig te maken met betrokken hulpverleners die strijden over welke aanpak de juiste is. Omdat ons land niet goed is in preventief denken wordt de drempel om even wat gas te minderen voor veel mensen hoog en lopen mensen hier te lang mee door waardoor ze volledig uitvallen. De hierboven genoemde principes gelden ook voor mensen met onbegrepen lichamelijke klachten (Stichting Emovere).
Ik benader een burn-out als een vastgelopen overlevingsmechanisme, als een verstoring van de relatie tussen het lichaam en de mind in interactie met onze samenleving. Hierin zitten uiteraard ook individuele aspecten, maar ook generationele en culturele aspecten.
Een belangrijk aspect wat in het huidige aanbod van hulpverlening ontbreekt is het fysieke aspect. Het lichaam en met name het lichamelijke herstel heeft mijns inziens veel te weinig plek, met als risico dat mensen vaak weer terugvallen in het oude patroon (wat in het lichaam opgeslagen is) door het appél wat de maatschappij op hen doet. Stress heeft alles te maken met het fysieke lichaam en werkelijk herstel vindt alleen plaats wanneer het fysieke lichaam en zelfzorg een plek heeft in de professionele begeleiding.
Omdat stress zo’n veel voorkomend probleem is in onze samenleving hebben we de blinde vlekken hierin te zien en is een meer antropologische blik hard nodig. We kunnen dit pas werkelijk begrijpen wanneer we van buitenaf naar de samenleving kijken en welke thematiek hier speelt.
Een aantal jaren terug interviewde ik Tulku Lobsang Rinpoche. Ik vroeg hem wat hij als grootste oorzaak ziet van het grote aantal mensen met stress- en burnout klachten in onze samenleving. "De westerse wereld is een ingewikkelde wereld, waar stress en burn-out een onderdeel van zijn geworden. In dit moderne systeem zijn studie en werk heel belangrijk. Niemand heeft of neemt werkelijk tijd om tot rust te komen. Dit zie ik als een van de belangrijkste oorzaken..We gebruiken in deze westerse, intelligente wereld met name onze mentale intelligentie. We gebruiken ‘de mind’ zoveel waardoor we niet langer verbonden zijn met ons lichaam. Hierdoor ontstaat er een afstand naar de mind en weten mensen niet hoe ze zichzelf tot rust kunnen brengen. Stress komt altijd naar boven wanneer je je eigen ruimte verliest. Dit kan om goede of slechte redenen gebeuren, maar het geeft stress, hetgeen kan leiden tot een burn-out op de lange duur."
Ook als professioneel hulpverleners zijn we onderdeel van deze maatschappij en komen we stress tegen. Dit betekent dat we meer blind en zoekend kunnen zijn in de begeleiding van cliënten met stressklachten. Ik begeleid veel hulpverleners die het voor hun cliënten heel goed weten, maar voor zichzelf net iets minder. Het ‘walk your talk’ is iets wat we maar moeilijk doen en hardleers in zijn, temeer omdat bij hulpverleners (onbewust) de rol van hulpverlener ook een deel vormt van hun eigen overlevingsstrategie. Een mooi voorbeeld had een cliënt (arts) die concludeerde: nu word ik er alleen voor betaald.
Dus laten we ophouden met strijden over burn-out-definities ‘wat het nu precies is’ en het fenomeen in de ogen kijken: bij onszelf, maar ook ten opzichte van de samenleving en erkennen dat het een veel grotere uiting is van disbalans in onze huidige leefwereld. Hierdoor kunnen de mensen die omvallen een bedding krijgen en werkelijk ervaren dat er niets mis is met hen, maar dat de huidige wereld een beetje gek geworden is. En last but not least; laten we het lichaam hierin een grotere plek toekennen en mensen een beetje meer tijd geven om te herstellen om erger te voorkomen. Zonder lichaam geen leven!
Bronnen
https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/we-hebben-geen-idee-wat-een-burn-out-is-zegt-psychiater-christiaan-vinkers-wat-de-zelfverklaarde-experts-ook-zeggen~b486dd59/?utm_campaign=shared_earned&utm_medium=social&utm_source=email
https://www.bol.com/nl/nl/p/the-myth-of-normal/9200000103772239/?bltgh=gb3zvYYg0aWAyOfZKoROKQ.2_18.19.ProductImage
Comments