In haar prachtige huis in de open natuur, met een stromend riviertje, ga ik in gesprek met dierbare vriendin Janine Schimmelpenninck over haar boek Natural Skills. Haar boek is in 2021 en 2022 betiteld als het beste psychologieboek en dat snap ik wel. Ik ken niemand die zo verfijnd, wijs en genuanceerd is in haar taalgebruik.
Hoe is het idee ontstaan om je boek te gaan schrijven?
Ik heb zo vaak in mijn leven onnodig leed gezien dat kwam doordat mensen de dingen waar ze tegenaan liepen niet begrepen; dat ze zelf negatief waren, allerlei conclusies trokken of andere mensen van alles verweten. En dit in combinatie met de ontwikkeling van het sociale emotionele leren waar bijna een egocentrische pennenstreek in zit. Het maakt mensen niet alleen egocentrischer, maar het maakt het ook ingewikkelder. Ik wilde iets helder op papier zetten waarin heel duidelijk is; hoe loopt het, hoe lopen de hazen van nature. Wat is nu fundamenteel psychologisch waar.
Wanneer was dit?
Ik heb hiervoor nog een ander boek geschreven, Slave to the King, dat ging over verantwoordelijkheid nemen. Ik vond het belangrijk dat we als mensen leren om onze verantwoordelijkheid te nemen, voor jezelf en voor anderen. Zodat we niet anderen onnodig ter verantwoording roepen. Ik ben een enorme vrijheidsliefhebber. Vrijheid is voor mij alles. Liefde en vrijheid zijn voor mij exact hetzelfde. En dat waarborg je met een goede psychologie. Natural Skills heb ik gedurende de Pandemie in drie maanden geschreven, nadat ik veel verzameld heb. Ik heb de neiging om veel na te denken waarom dingen zijn zoals ze zijn, contemplatie te beoefenen. Waarom denk ik wat ik denk, waarom voel ik wat ik voel en waarom doe ik wat ik doe. Ik heb in mijn computer tientallen categorieën van bijvoorbeeld allerlei emoties en alles wat ik vind schaar ik weer hieronder en onderzoek ik hoe dit zich met elkaar verhoudt. Ik heb een academische, geordende manier van werken, maar tegelijkertijd probeer ik steeds meer verbanden tussen van alles te zien.
Het diepste inzicht is gekomen toen ik als jong meisje van vijftien terugkwam uit Amerika, waar ik de tijd van mijn leven heb gehad en thuiskwam, waar ik hoorde dat mijn ouders uit elkaar gingen. Dit voelde als zo’n tornado die door mijn lijf ging, met angst en verdriet. Mijn wereld was even honderdtachtig graden omgedraaid.
Ik ben gaan zitten en ik dacht “dit is destructief, ik ga dood als ik niet radicaal verantwoordelijkheid neem voor mezelf hierin” en dat heb ik gedaan. Ik heb me voorgenomen “dit laat ik niet gebeuren door iets van buitenaf”. Misschien heb ik daarom ook altijd veel energie gehad in mijn leven, omdat ik nul energie stop in het veranderen van andere mensen. Ik wil wel graag andere mensen helpen natuurlijk als er een vraag is, maar nooit ongevraagd.
Dat is indrukwekkend voor zo’n jong meisje. Je hebt dus eigenlijk al vroeg geleerd om te ervaren waar je de invloed wel hebt en dat je hierin een bewuste keuze kunt maken. Het doet me denken aan Victor Frankls boodschap. Bijzonder!
Ja misschien heb ik wel geluk gehad. Het contrast was zo groot van de heerlijkste reis naar de familie waar ik zo van houd tot de thuiskomst, waar een wereld die zo vertrouwd en veilig was volledig was gedraaid. Het heeft me wakker geschud. De enige echt realisatie die ik in mijn leven heb gehad is dat ik me echt heb gerealiseerd dat ik echt helemaal verantwoordelijk ben voor hoe ik denk en voel.
En je voelt dus ook het meesterschap dat je daar zelf invloed op hebt, dat is voor veel mensen natuurlijk niet vanzelfsprekend. Jij zet je zelf als het ware als een kapitein op je eigen schip achter het roer.
En daar gaan de Naturals Skills ook over: je bent altijd de kapitein op het schip. Zelfs als je het niet weet of niet kunt varen en heb je geen idee waar het roer is. Het scheelt al dat je niet naar een ander wendt om het schip te besturen. Laat het schip dan maar dolen en alle kanten opgaan, maar in ieder geval verspil je geen energie meer door een ander aan te wijzen als zijnde verantwoordelijk voor jouw schip.
In het boek beschrijf ik altijd dat wanneer je in een vliegtuig zit met een piloot die niets kan, je meer kans van slagen hebt dan wanneer de cockpit leeg is.
Je hebt jarenlang bij Tulku Lobsang gestudeerd. Heb je zijn leringen in het boek toepasbaar gemaakt of is het ook jij die zijn leringen eigen heeft gemaakt en dat hebt beschreven?
Ik zie het meer als een soort samenvloeiïng. Tulku Lobsang is mijn grootste leermeester in Boeddhisme. Iemand die het ongelofelijk goed kan vertalen naar praktische westerse taal. De boeddhistische psychologie is altijd mijn grote liefde geweest. Het kent een onvoorstelbare diepte en verfijning. Dit is ongekend in onze wetenschap, als een soort grote schatkamer, waarbij je niet weet naar welke kist je als eerste moet rennen. Die liefde is alleen maar groter geworden toen ik bij Tulku Lobsang ging studeren. Toen ontstond het idee om het heel eenvoudig op te schrijven, het meest fundamentele en ook seculier.
Het gaat over hoe de natuur werkt op een fundamenteel psychologisch vlak. Daar zit geen label bij, maar het is wel zo dat de meeste kennis gewoon uit die oude boeddhistische en Indiase psychologie komt. Die is ouder dan tweeënhalf duizend jaar. Zij beschrijven bijvoorbeeld vierentachtigduizend emoties. Wij hebben wel eens last van een emotie, maar vanuit de boeddhistische psychologie vragen ze zich dan af ‘welke dan?’ Dit is zoveel meer verfijnd.
De keren dat ik Tulku Lobsang heb geïnterviewd realiseerde ik me zo dat hij zo scherp kan kijken naar onze westerse wereld, omdat hij hier ook niet is opgegroeid. Toen ik je boek las realiseerde ik me dat jij zijn gedachtegoed nog dieper hebt weten te vertalen omdat jij hier wel vandaan komt.
Ja, en dan heel fundamenteel. Soms vinden mensen het wel ingewikkeld, terwijl Natural Skills in de basis heel eenvoudig is, maar we denken heel gecompliceerd en vanuit complex denken is het heel moeilijk om naar eenvoud te kijken. We projecteren vaak wat we denken, dus als we het ingewikkeld vinden dan projecteren we onze complexiteit en we denken dan dat de tekst ingewikkeld is, maar het is ons denken dat ingewikkeld is.
Iets wat heel eenvoudig en fundamenteel is, daar schaats je heel snel overheen, omdat je het voor lief neemt.
Ja, dat is waar. Vanuit mijn vak zeg ik vaak: het ligt aan je voeten maar omdat we altijd vooruitkijken, kijken we er overheen.
Ja precies!
Je hebt het in je boek over positieve en negatieve emoties, terwijl ik vanuit mijn vak bezien (vanuit het lichaam) emoties zie als neutraal, die we met ons hoofd als positief of negatief labelen. We kunnen met emoties constructief of destructief omgaan, ervan uitgaande dat in iedere emotie ook kracht verborgen zit. Hoe zie jij dit?
Alle emoties zijn gevoel, maar niet alle gevoelens zijn emotie zou je kunnen zeggen. Gevoel is fundamenteel aan een emotie. Vanwege dat we kunnen voelen, kunnen we emoties ervaren.
Emoties kun je zien als een gevoel met een richting of lading. Gevoel zie ik meer als iets zuivers, neutraal, terwijl de emoties er richting of lading aan geven.
Emoties hebben een spectrum en afhankelijk van het doel dat het dient zou je het positief of negatief kunnen noemen. Wanneer iemand die bijvoorbeeld volledig apathisch is, overslaat in een woedeaanval, zou je kunnen zeggen dat de woede positiever is omdat daar energie in zit. Dus in het spectrum gezien beweeg je je in de goede kant, het is een begin naar het leven toe, maar daarmee ben je er natuurlijk nog niet.
Ik noem een emotie positief wanneer je je hart en je geest opent en negatiever wanneer het je hart en je hoofd sluit.
In boeddhistische psychologie wordt naar emoties op vele verschillende manieren gekeken, ze zien het onder andere als een verbastering van iets zuivers, waar vanuit een misverstand ontstaat. Woede wordt dan gezien als een misverstand van helderheid. Woede heeft veel energie en dat kan alleen maar komen door enorme helderheid. Het is vaak ook een schijn-helderheid, maar het is de ervaring van helderheid. Je wordt boos omdat je iets heel zeker weet en je ziet niets anders dan dat. Vanwege die helderheid is het mogelijk om de kracht te leren kanaliseren.
Het wordt vaak een probleem omdat we alleen onze eigen helderheid (en waarheid) zien en niet die van de ander en dan wordt woede destructief omdat het beperkt is.
Maar vanuit een natuurlijk, boeddhistisch perspectief is de essentie van woede helderheid, het vuur.
Het gaat dan ook over de schaduwzijde.
Zeker. Een van de redenen dat ik Natural Skills heb geschreven is de enorme tendens dat mensen claimen alles te weten, wereldverbeteraars te zijn. Daar zie ik een groot risico in. Met alle respect voor alle goede intenties, daar twijfel ik vaak niet aan, maar we zijn niet zo kundig. Het ego gaat er vaak mee aan de haal. Je hebt zoveel mensen nu in de westerse wereld die zichzelf interessante titels toe-eigenen (als sjamaan, earthkeeper, healer), waarbij het niet wil zeggen dat er geen gaven zijn, maar ik geloof echt dat als je de wereld wilt veranderen, je dit zelf van binnenuit te doen hebt, vanuit bescheidenheid. Dit is een veilige en betrouwbare manier, waarin er geen polarisatie ontstaat in kampen want dan heb je een groter probleem.
Ik herken hierin ook wat Tulku Lobsang beschrijft, dat veel mensen in het westen bezig zijn met ‘Trying to be someone’, omdat ze zelf niet echt weten wie ze zijn. Ik zie ook dat veel mensen hier vanuit een spiritueel gat in de samenleving vanuit allerlei spirituele bypasses zichzelf bijzonder gaan maken en zich hiermee gaan identificeren.
Ik zie dit als het verlies van het sacrale. Vanmorgen dacht ik nog: waarom moet dit toch zo!? Laatst benoemde iemand ‘deze rol heb ik te spelen’ en dan verwondert dit me ‘dat rol spelen.’
Als je echt kijkt hoe we wezenlijk verbonden zijn, zijn we een netwerk van relaties waarin een ieder een schakel heeft, dan is er geen rol, maar verbinding. Het idee van een rol is Ik-gerelateerd en tegelijkertijd zie je zoveel behoefde aan identificatie met iets. Als je op zoek bent naar identificatie, wil het alleen maar zeggen dat je jezelf niet kent. Identificeren doe je bij de douane, want die kennen je niet. Ik heb vaak het idee dat mensen die zichzelf allerlei bijzondere rollen toebedelen eigenlijk niet zo happy zijn, misschien niet goed zien hoe de hazen van binnen lopen en dan hopen een soort ‘safe haven’ gevonden denken te hebben. Dit is niets anders dan een psychologisch construct.
Een van jouw pijlers in het boek is de wens en het vermogen om gelukkig te zijn en geen pijn te lijden. Hoe kunnen Natural Skills mensen helpen om dit te bereiken?
Wat een mooie vraag. In eerste instantie door je te realiseren dat dat echt je natuur is. De natuur wil zeggen dat dingen zijn zoals ze zijn. Bijvoorbeeld vuur is heet, ook als iedereen besluit dat we dit niet willen. De natuur is totaal niet democratisch. Dingen hebben een heldere functie en die werken op een bepaalde manier. De drie pijlers zijn drie aspecten van de natuur die in ons leeft en dat kunnen we niet uitzetten.
We willen als mens geen pijn lijden, we willen gelukkig zijn. Lijden betekent: niet gelukkig zijn. Het gaat niet over fysiek lijden, maar over mentaal lijden. Want het niet gelukkig zijn is voldoende om te lijden.
Een oefening die ik altijd doe in de opleiding is dat ik iedereen vraag om even 1 minuut te proberen even helemaal niets te doen en alles los te laten. Dan kun je ergens een glimp opvangen van een stille rust in je, een soort kalmte die je niet ‘maakt’. De natuur ‘maak’ je niet, maar de natuur ‘is’. Dan komt dat omhoog. Je kunt je van nature gegrond voelen wanneer je niets doet. Maar je kunt je ook goed voelen door iets te doen.
Natural Skills hebben altijd te maken met actie; denken, voelen en handelen. De natuur ondersteund het je goed voelen dus op twee manieren: als je (echt) helemaal niets doet en als je wel wat doet (bijvoorbeeld positief denken, er gebeurt iets positiefs, een oefening doen).
Je zegt als je wel of niet iets doet, maar zou er ook niet meespelen waar vanuit je dit doet?
Ja, eigenlijk is het zo, hoe opener je bent, hoe dichter je bij die drie pijlers bent en des te minder je hoeft te doen. Het onvoorwaardelijke is het meest mooie in het leven, maar dat is een lastig punt in onze samenleving waarin alles voorwaardelijk is.
Niet goed voelen heeft altijd een conditie nodig. Dit vond ik zelf een van de meest bijzondere ontdekkingen. Dus als mijn hoofd echt stil is (wat bijvoorbeeld voor getraumatiseerde mensen lastig is) dan is er iets in me dat van nature gezond en kalm is en helder.
Meer weten over Natural Skills?
